با نگاهی کلان میتوان گفت، در دسترس بودن همه جهان در کنار اشاره موس، آسیبهای دینی و در عین حال ظرفیتهای دینی گستردهای را فراهم میکند.
دکتر سعیدرضا عاملی، استادیار گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، در گفتگو با خبرگزاری قرانی ایران، ضمن اعلام این موضوع گفت: البته بهتر است از فرصتها و ظرفیتهای موجود فضای مجازی حرف بزنیم و بحث از آسیبها را به زمان دیگری واگذار کنیم.
وی، وبلاگ را خانه هویت دانست، فضایی برای اظهار فردی و در ادامه افزود: این پاردایم و نکته اساسی را باید مورد توجه قرار دهیم که متناسب با هندسه جغرافیای واقعی زندگی، جغرافیای فضای مجازی شکل میگیرد، بنابراین منطق محتوای مجازی مبتنی بر منطق محتوای جهان واقعی است. با این نگاه، خانههای هویت فردی در خانه هویت وبلاگی فرد انعکاس می یابد. وبلاگ، مستقل از واقعیت جهانی که در آن زندگی می کنیم نیست، پیوند عمیقی با زندگی واقعی دارد. گاه رابطه تکمیلی دارد، گاه رابطه جایگزینی و گاه رابطه تضاد.
همیشه دلیل اینکه فرد عقاید خود را در دنیای واقعی، خانواده و جامعه بیان نمیکند منع و ترس از دیدن عکسالعمل منفی نیست بلکه حس اینکه کسی درک نمی کند خود عاملی برای عدم بیان است.تعامل اجتماعی محصول درک متقابل است. وبلاگ فضای آزاد است. فضای جبری، عکسالعمل منفی دارد، برعکس، در فضای آزاد چون روحیه انتخابگری وجود دارد، فرد را به تعامل میکشد و چون خود انتخاب میکند خرسند است و پای حرف خود میایستد.
دکتر عاملی در ادامه اشاره کرد: وبلاگ حول یک موضوع شکل میگیرد و پس از مدتی مخاطب و خواهان آن نگاه، گروهی را به دور وبلاگ شکل میدهد. در وبلاگهای تخصصی که در مورد یک موضوع به صورت حرفهای مینویسند، «متن» محور تعامل میشود تا شخص. در جامعه هنجاری و نرمتیک که دوگانگی هویتی به دلیل عدم اظهار، بالا میرود، فرد در فضای وبلاگ پررنگتر میشود و خود متفاوت اظهار میشود.
رئیس مرکز مطالعات اروپا و امریکای شمالی، با نگاهی فرصتگرا به رسانه وبلاگ گفت: فرهنگ و تمدن در عین حال که «شدنی»اند، مدام در حال ساختهشدن نیز هستند. در گذشته، تمدن سازی، تنها به نخبهگان محدود میشد ولی با آمدن وبلاگ میلیون ها آدم «بیان ثبت شده» یافتند. میراث مکتوب که توسط عامه مردم نوشته میشود فرهنگ سازی را به شدت تغییر میدهد و طبقهی متوسط را درگیر تمدنسازیهای جدی میکند.
صاحب نظریه «دین مجازی و دو فضائی شدن محیط دینی»، ادامه داد: ادیان، به ویژه ادیان ابراهیمی چون مسیحیت و اسلام که داعیه جهان گرایی دارند، در فضای اینترنت کاملا ابزارمند می شوند. این ادیان همیشه به دنبال توسعه دین و تقویت دینداری بوده اند. حال بلندگو و رسانه جهانی به یاری آمده است. انطباق ابزار و محتوا. ابزار جهان گرایانه در اختیار محتوای جهانگرایانه، روند رو به شتابی را به حوزه عمومی جهانی میکشاند.
توجه به مخاطبشناسی توأم با شناخت فضا از دیگر بحثهای مورد نظر این استاد ارتباطات است، وی اظهار کرد: البته خصیصههای فضای مجازی هنوز درک نشدهاست و در بحث ورود مباحث دینی به فضای مجازی، تکرار نگاه، یک خطای روشی محسوب میشود. وقتی عالم دینی در مسجد حرف میزند با مخاطب مسجدی مواجه است که تقریبا دارای عقاید و باورهای مشابهاند اما دنیای مجازی یک فضای غیرمرکزی است که با تنوع جنس، سن، نژاد، ارزشها و باورها و به طور کلی مخاطب های گوناگون مواجه است با این خصوصیت که همه جمعیت همزبان امکان بهربرداری دارند.
وی ادامه داد: فضای وبلاگ و به طور کلی فضای مجازی، از خصیصههای متافیزیک و فرامادی برخوردار است. عدم وجود زمان و مکان، بحث حاضر و غایب، که غایب میتواند حاضر هم باشد وجه اشتراک دین و فضای مجازی است؛ بهعبارت دیگر «فرامادی» و «فرافضا» بودن و به «جهان دیگری» تعلق داشتن است.در فضای مجازی به خصیصه های دینی نزدیک می شویم و باید بیاموزیم با وجود این همه وجه تشابه به خوبی از این فضا استفاده کنیم.
این مدرس مبحث جهانی شدن در دانشگاه،با اشاره به اینکه دین در همه جا حاضر است و البته ذهنیت دینی که در واقع همان عنصر ذاتی مجازی دینی را تشکیل می دهد، از قدرت و سرعت انتقال بسیار بالا برخوردار است و خصیصه همه جائی و فراگیر بودن در آن وجود دارد گفت:دینداری مجازی از یک سو یک کاربر را در یک فرایند فعال تعاملی قرار میدهد، چرا که انتخابگر است، همراهیای مشارکتی دارد و پاسخگو است و از سوی دیگر، کاربر منفعل است، چرا که در معرض جمع قرار نمیگیرد و هنجارهای محیط جمعی او را به حرکت وادار نمیکند.
دکتر عاملی در پایان افزود: وبلاگهای دینی از خصیصه تعاملی، دیجیتالی بودن و در عین حال نو بودن و متناسب بودن با مسئله روز، خود را از سایر "اظهارهای رسانهای" متمایز میکنند.